Mukadderat, Gülizar, Ayşe, Fidan,&nbsp;Bildiğin Gibi Değil, Tereddüt Çizgisi, Döngü, Ölü Mevsim, On Saniye... Geçen yıl festivallerde ya da vizyonda izlediğimiz, kadın hikayelerine odaklanan filmler bunlar. Aldıkları ödüller, kazandıkları başarılarla 2024 boyunca bu filmlerin adlarından bahsedildi ve kadın filmlerinde bir artış varmış gibi bir algı oluştu.&nbsp;Bu perspektiften bakınca “Türk sinemasında kadının adı var” denilebilir. Ama meseleye ayrıntılı bakmak isterseniz bu genel geçer yargının maalesef hakikati yansıtmaktan çok uzak olduğu sonucuyla karşılaşırsınız.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2023’te 140 filmden 12’sini kadın yönetmenler çekmişti</h2>Geçen yıl, 8 Mart vesilesiyle 2023’teki filmleri baz alarak Türk sinemasında kadınların kamera önü ve arkasındaki görünürlüğünü <a fr-original-style="" href="https://10haber.net/kultur-sanat/bir-zavallilik-hali-perde-ve-kamera-arkasinda-kadini-ara-ki-bulasin-376485/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmıştım</a>. Durum vahimdi.&nbsp;140 Türk filminin vizyona girdiği 2023’te, bu yapımların 12'sinin yönetmeni kadındı. Sadece 10 film, kadınları odağına alan hikayeler anlatıyordu. Dijital platformlardaysa tablo daha vahimdi. 25 Türk filminin gösterildiği platformlarda sadece bir filmin yönetmeni kadındı. 25 filmden de sadece üçü kadın hikayelerini konu ediyordu.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2024’te 208 Türk filminden sadece 16’sını kadınlar yönetti</h2>8 Mart yine geldi çattı. Bu iç karartan tablo bir yılda değişmiş olabilir mi diye bu sefer 2024’te vizyona giren Türk filmlerine baktım. Maalesef tablonun pek de değişmemiş olduğunu gördüm.<img src="https://images.aposto.com/2025/2/5/1741326644591.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.56" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yönetmenliği Ceylan Özgün Özçelik'in üstlendiği On Saniye. Boxoffice Türkiye’nin verilerine göre 2024’te 208 Türk filmi vizyona girdi. Bu filmlerden sadece 16’sını kadınlar yönetti. Ve 208 filmden sadece 13 film kadınların hikayesine odaklanıyordu. Yani kadınların kamera önünde ve arkasındaki görünürlüğü yüzde 10’a bile ulaşmıyor. Bu da bize, 2023’ten 2024’e bir arpa boyu yol kat edemediğimizi gösteriyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sanat yönetimi ve senaryoda kadınlar az da olsa kendilerine alan açtı</h2>Kamera arkasının en önemli koltuğu yönetmenlik. Ama sanat yönetimi, kurgu, görüntü yönetimi, senaryo hanelerine bakınca sinema sektöründe kadınların durumuyla ilgili nasıl bir sonuç çıkıyor derseniz buyurun birlikte bakalım.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kadınların en çok görünür olduğu alan sanat yönetimi. 208 filmden 47’sinin sanat yönetiminde kadınları görüyoruz. Oran olarak verirsek yüzde 23. 2023’te vizyona giren filmlerin yüzde 17’sinde sanat yönetmeni koltuğunda kadınlar vardı. Yani bu alanda yüzde 6 oranında bir artış olmuş.&nbsp;</li></ul>Gelelim senaryoya... 2024’te vizyona giren filmlerin 36’sının senaryosunda kadınların imzası var. Oran olarak söylersek yüzde 17. Ama 2023’teki filmlerle kıyaslandığında oransal olarak düşüş gözlemleniyor. Çünkü 2023’te vizyona giren filmlerin yüzde 21’inin senaryosunu kadınlar yazmıştı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kurgu ve görüntü yönetmenliği erkek tekelinde</h2>Kurguya bakalım. 208 filmden sadece 13 filmi kadınlar kurgulamış. 2023’teyse 140 filmin sadece sekizinin kurgusu kadınların elinden çıkmıştı. Yani tabloda oransal olarak maalesef pek bir değişiklik yok. Sinemada görüntü yönetmenliği kadınların en az istihdam edildiği alan. 2023’te 140 filmden sadece birini kadın görüntü yönetmeni çekmişti. 2024’te ise bu sayı ikiye çıktı.&nbsp;Dijital platformlara gelirsek… 2024’te 35 Türk filmi platformlarda gösterildi. Bu 35 filmin sadece beşinin yönetmeni kadın ve bu filmlerden sadece dördü kadın hikayesine odaklanıyor. Yani geçen yılki tablo üç aşağı beş yukarı aynı kalmış görünüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD’de kadın yönetmenlerin oranı yüzde 16</h2>Peki dünyada durum nedir? Aslında bu konuda San Diego Eyalet Üniversitesi'nin "Televizyon ve Filmde Kadın Çalışmaları" adlı oldukça kapsamlı bir araştırması var. Araştırma, ABD’deki sinema sektöründe kadınların görünürlük oranını belirlemek için hazırlandı. 1998-2023 arasında çekilen 82 bin filmin künyelerine bakılmış. Aslında tablo hiç iyi değil ama Türk sinemasıyla kıyaslanınca bir nebze umut verici.ABD’de 1998’de sinema sektöründeki kadın yönetmenlerin oranı yüzde 9’ken 2023’te bu oran yüzde 16'ya yükselmiş. Kurgu alanında 25 yılda sadece yüzde 1’lik bir artış söz konusu. 1998'de kadın kurgucuların oranı yüzde 20 iken 2023'te yüzde 21'e çıkmış. Görüntü yönetmenliği bizde olduğu gibi ABD’de de erkek tekelinde. 1998’de kadın görüntü yönetmenlerinin oranı yüzde 4. 2023’e gelindiğinde bu oran yüzde 7’ye yükselmiş.&nbsp;Senaryo konusundaysa tablo şöyle: Kadın senaristlerin oranı 1998'de yüzde 13 iken 2023 gelince sadece dört puan artarak yüzde 17'ye yükselmiş.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2024’te kadın bakış açısıyla anlatılan filmlerde bir sıçrama oldu</h2>Gelelim kadın karakterlere odaklanan filmlere... Bu konuda ABD sineması bize göre daha iyi durumda. Yine San Diego Eyalet Üniversitesi'nin Televizyon ve Filmde Kadın Çalışmaları’nın bir başka araştırmasının verileri var elimizde. ABD’de en çok hasılat yapan 100 film üzerinden yapılan bir araştırma bu.&nbsp;Araştırmaya göre 2021’de kadın bakış açısıyla anlatılan filmlerin oranı yüzde 31. 2022’de bu oran yüzde 33’e çıktı. 2023’teyse yüzde 31’e geriledi. Fakat 2024’te olağanüstü bir şey oldu, kadın bakışıyla anlatılan filmlerin yüzdesinde büyük bir sıçrama yaşandı ve yüzde 42’ye çıktı. Tarihte ilk defa erkek bakış açısıyla eşitlendi. Çünkü erkek bakış açısıyla anlatılan filmlerin oranı da yüzde 42. Şimdilerde bu sıçramanın nedenleri araştırılıyor…&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Cinsiyet eşitsizliği her aşamada kendini yeniden üretiyor&nbsp;</h2>Sinema dünyasında hem bizde hem de ABD’deki oranlara yansıyan bu cinsiyet eşitsizliği, aslında filmlerin ortaya çıkış aşamasından seyirciyle buluştuğu ana kadar kendini sürekli üretiyor. Yani üretim aşamasında kadına alan açılmayınca bu, sektörün her tarafına sirayet ediyor.&nbsp;Tabii bu eşitsizlik, farklı kurumların ve kuruluşların ödüllendirme sistemlerinde de kendini gösteriyor. Hani bu yıl Oscar’da En İyi Yönetmen kategorisinde hiç kadın yönetmen yoktu ya, işte sorunun kaynağı kadınların film çekme konusunda eşitlikçi bir ortamın içinde bulunmaması.&nbsp;

Duende

8 Mart vesilesiyle Türk sinemasında kadının görünürlüğüne baktık. Durum hiç parlak değil. 2024’te vizyona giren 208 filmden 16’sını kadınlar yönetti ve sadece 13 film, kadın hikayelerine odaklanıyordu. Kadın karakterlere odaklanan yapımlar ve kadın yönetmenlerin çektiği filmler, yıllık üretiminin yüzde 10’una bile ulaşamıyor.

Boxoffice Türkiye ile ilgili hikayeler